Boeten

Wie een fout begaat, moet boeten. Oorzaak en gevolg. Alleen ‘boeten’ klinkt zo zwaar. Alsof je - passief - de gevolgen van je zonden moet bezuren, zoals in: wie de billen brandt, moet op de blaren zitten. Of dat je zelfs - actief - een (zelf)bestraffing verdient als boetedoening. Van dit soort zware kost wordt een mens toch niet beter? En beter worden, dat zou wel moeten. Vind ik als psycholoog. Dat vindt ook het synoniemenwoordenboek, dat zegt dat ‘boeten’ hetzelfde is als: goedmaken, herstellen, verbeteren. 

Met een cliënte had ik het hier pas over. Ze was boos om hoe ze onterecht behandeld en miskend is. Behalve oprechte boosheid kreeg ze ook een neiging tot gal spuwen. Toch voelde ze wel aan dat ze met venijn niet alleen de ander zou kunnen schaden, maar ook zichzelf. Ze voelde vanbinnen iets gloeien, wat makkelijk kan opvlammen en leiden tot meer brandwonden dan een paar blaren op een paar billen.

Metaforen hebben de kracht om zware kost lichter te maken en er ook nog eens nieuw licht op te werpen. Het etymologisch woordenboek reikt ons twee prachtige metaforen aan over ‘boeten’. De oorspronkelijke betekenis van het woord leeft nog voort in ‘netten boeten’. Dat houdt in: waar er gaten in het vissersnet gekomen zijn, het gescheurde repareren. Een tweede gebruik van het woord is in ‘vuur boeten’.  Een door as afgedekt vuur kun je pas goed laten doven door de smeulende kolen op te porren, zodat er lucht bij komt, en daarmee het vuur weer op te stoken. Daarmee ‘verbeter’ je het vuur, zodat deze goed kan uitbranden en volledig doven.

En zo werkt het ook bij mensen. Er vallen gaten in. De gaten zijn merkbaar op die plek in onze psyche waar we pijn voelen, waar we iets voelen smeulen. Dan is het zaak de gloeiende kolen wat op te porren, ze aan het licht te brengen, te laten luchten. Dan zullen de kolen nog even branden, maar kunnen daarna uitdoven in plaats van een sluimerend gevaar vormen waar bosbranden uit ontstaan. 

Voor de cliënte was het al een goede stap om te onderscheiden tussen haar terechte boosheid en gevaarlijk venijn. Ze wist dat de boosheid kwam door het huidige onrecht. En kon gaan zien dat het venijn voortkwam uit oud zeer, verborgen pijn om soortgelijk onrecht van vroeger. Dat is een opstap om nu te zoeken hoe de oude wonden verbonden kunnen worden. Ik verwacht dat daarmee het venijn uit de pijn is. Ondertussen vind ik het bijzonder hoe de kolenmetafoor helpt om zo’n serieus onderwerp luchtig aan te pakken – en gezonde boetvaardigheid te ontwikkelen.