Reparatiereflex

Hulpverleners willen doorgaans problemen  verhelpen, herstellen, genezen, oplossen en welzijn bevorderen. Het zijn net mensen, maar dan een tikkie erger. Als iemand een ongezonde weg in lijkt te slaan, of ongewenst gedrag kiest, is de menselijke drang om te zeggen ‘stop’ en een betere richting te adviseren. Hulpverleners hebben die drang zo mogelijk sterker, daarom zijn ze hulpverlener geworden. En dan werken ze ook nog in een beroepsrol met hulpvragers die ‘erom vragen’. De drang om een goede richting te wijzen is vaak een automatisme, een reflex. En die reparatiereflex – werkt niet.

Of wel, maar dan averechts. Hoe vaak heb ik geprobeerd om mensen met een of ander verslaving voor te houden wat de nadelen zijn van hun overmatige gewoonte. Alsof ze dat onvoldoende zouden beseffen, en in de hoop dat het prikkelt om te veranderen. Maar het werkt niet. Het versterkt alleen maar de ambivalentie die mensen toch al hebben. Druk om te veranderen roept meestal een ‘ja maar’ op, waarna mensen de andere kant van hun ambivalentie gaan behartigen.

Sinds kort spreek ik Jochem. Hij gaat zich bij tijd en wijle flink te buiten aan bier. Ten nadele van zijn gezondheid, zijn huwelijk, zijn vaderschap, en zijn algehele gevoel van waardigheid – ook ten opzichte van God. Eerdere pogingen om te stoppen zijn mislukt. Nu is hij ten einde raad.
In de gesprekken onderdruk ik mijn reparatiedrang. Paradoxaal genoeg uit ik juist begrip voor zijn drankmisbruik – naast de smakelijkheid ervan is het voor Jochem een snel-effectieve manier om moeilijke gevoelens te hanteren en rust te vinden. (Een korte-termijn oplossing, dat wel, maar zolang het duurt toch effectief). En aangezien mensen de andere kant van hun ambivalentie gaan behartigen, roept dat bij hem de neiging op om te benadrukken welke last hij heeft van het drinken. Het roept zijn motivatie op voor verandering, zijn redenen en zijn wil tot verandering. Daar luister ik naar, dat moedig ik aan. Het kan niet anders - ik moet alle kracht die er in hém is mobiliseren om zijn eigen plan van aanpak en stappen te ondernemen. En als hij zodoende door zijn eigen ambivalentie heen komt, wordt hij innerlijk vrijer om zijn eigen gedrag te repareren.