Zelfopoffering

Zelfopoffering is geen deugd. En dat zal ik uitleggen. Volgens het woordenboek betekent zelfopoffering: 1) het terzijde stellen van eigenbelang 2) zelfverloochening 3) zelfverzaking. Christenen zouden deze woorden kunnen associëren met hoe Jezus Christus zich gegeven heeft voor de mensheid. En dat verdient navolging, toch? Voor psychologen staat het woord zelfopoffering voor gewoontegedrag waarbij iemand eigen behoeften en verlangens negeert en zich verantwoordelijk voelt en uitermate inzet voor de belangen van anderen. Hoe zit dat nu? Is het een navolgenswaardige deugd of een stoornis?

   Het wordt een probleem als aandacht eenzijdig op anderen gericht wordt. Bijna net zo problematisch als eenzijdige zelfgerichtheid. Zoals Paulus het ergens schrijft: ‘een ieder denke niet alleen aan zijn eigen belang, maar ook aan dat van een ander’. Breng die in balans, of: leer dubbelzijdige aandacht. Zoals iemand het een keer verwoordde: ‘ik kijk met één oog naar buiten en één oog naar binnen’. Dat klinkt een beetje scheel, maar het is bijzonder goed om eigen en andermans behoeften naast elkaar te zetten. Om béide in het oog te houden.

   De laatste tijd sprak ik met een zelfopofferende vrouw. In 10 jaren huwelijk heeft zij vooral gedanst naar de pijpen van haar man. Een stijl van doen die ze al vroeg leerde, toen ze als kind veel zorgde voor haar chronisch zieke moeder. Uiteindelijk leidde de overmatige inzet voor anderen tot een wrokkig ontevreden gevoel en gebrekkig gevoel van eigenwaarde. Ze durfde amper nee te zeggen tegen anderen, en belandde zo nogal eens in situaties waarin ze het gevoel had dat haar goedheid misbruikt werd. Eigen behoeften kwamen steeds meer in het gedrang.

   Dat is wat eenzijdige zelfopoffering uitwerkt: een overheersend gevoel dat je slecht bent wanneer je opkomt voor eigen behoeftes en verlangens. En een voortdurend aanpassen aan en overgeven van controle aan anderen. En dat is toch wel heel wat anders dan wat Jezus deed. Hij hield volgens mij de belangen van anderen en zichzelf van Zijn Vader alle in het oog.
   Hoe krijg je aandacht voor zelf en ander in balans? 1. Breng In kaart hoe het werkt bij jou en op welke gebieden je je opoffert. 2. Praat over je moeite met ontvangen. 3. Leer je behoeften kennen en te uiten. 4. Ontwikkel een eigen mening en oefen met nee zeggen. 5. Verdraag daarbij het schuldgevoel dat je aanvankelijk nog hebt.

   Kortom, zoals Paulus het tegen eenzijdig zelfopofferende mensen had kunnen zeggen: denk niet alleen aan het belang van anderen, maar leer ook te zorgen voor je eigen ziel.